ZYGMUNT PADLEWSKI (1836 – 1863)

1 stycznia 1836r. we wsi Czerniawka Mała pod Berdyczowem przybył na świat Zygmunt Padlewski, jako syn Władysława i Judyty z Potockich.

Ojciec Zygmunta Padlewskiego, Władysław, wychowany był w staroszlacheckiej atmosferze w domu zamożnego ziemianina, właściciela stosunkowo dużego majątku – Czerniawka Mała, obejmującego ponad 3000 dziesięcin Czarnoziemu.
Matka Zygmunta – Judyta – wywodziła się nie z hetmańskiej, ale z arystokratycznej rodziny Potockich, herbu Lubicz, dziedziców na Pasiecznej.

Gdy osiągnął dziesiąty rok życia, rodzice postanowili oddać syna „na służbę rządową” i odwieźli go do Korpusu Kadetów w Brześciu Litewskim. W brzeskim Korpusie nie było w etacie ostatnich klas, dlatego też dla dokończenia nauki i uzyskania ostatecznej promocji oficerskiej wychowankowie jego byli przenoszeni do innych korpusów. Dlatego też Padlewski w 1855r. znalazł się w Petersburgu w tzw. Szlacheckim Pułku, przemianowanym na Konstantynowski Korpus Kadetów.
Po dwu latach nauki nastąpiła wreszcie z dawna oczekiwana uroczysta chwila ukończenia szkoły wojskowej i zdobycia wraz z dyplomem naukowym prawa do nominacji na pierwszy stopień oficerski tzw. Praporszczyka (podchorążego).
W czerwcu 1858r. Padlewski w stopniu praporszczyka wcielony został do Finlandzkiego Pułku Strzelb Lejb Gwardii, stacjonującego w Petersburgu (Gatczyzna). Po uciążliwym przygotowaniu pełniąc jednocześnie bez przerwy obowiązki służbowe, zdał w czerwcu 1858r. konkursowy egzamin do Akademii Artyleryjskiej w Petersburgu, która na równi z Akademią Sztabu Generalnego dawała najwyższe wykształcenie wojskowe.

W czerwcu 1860r. ukończył z wyróżnieniem dwuletni kurs Akademii, otrzymując przeniesienie do 8 Baterii Artylerii Konnej Gwardii w Petersburgu. Jako wykształcony oficer Gwardii, Padlewski interesował się aktualną sytuacją kraju i nie mogły mu być obce rewolucyjne nurty w Korpusie Oficerskim.

Na jesieni 1861r. przed wyjazdem do Paryża Padlewski bawił przez pewien czas w Warszawie.
Po krótkim pobycie w Warszawie Padlewski znalazł się pod koniec 1861r. w Paryżu. Trafił tu akurat w wir walki toczącej się w łonie emigracji polskiej, włączył się przeto do „roboty rewolucyjnej” jeszcze bez właściwego rozeznania, raczej tak, jak mu dyktowało młode i gorące serce. Padlewski przybył do Paryża w charakterze delegata Koła Oficerów Polskich w Petersburgu w specjalnej misji od Sierakowskiego dla ustalenia współdziałania z Mirosławskim i emigracją na temat przygotowań do powstania zbrojnego w kraju.

Latem 1862r. Padlewski otrzymał z ambasady rosyjskiej w Paryżu rozkaz powrotu do Petersburga.
Po tygodniowym pobycie w Petersburgu Padlewski powrócił do Warszawy i na najbliższym posiedzeniu CKN przedstawił wyniki swej misji. Centralny Komitet Narodowy nie zaniedbywał też przygotowań w kraju do powstania zbrojnego, specjalnie przyśpieszając gromadzenie broni na polecenie CKN Padlewski z zapałem wziął się do dzieła, aby w oparciu o koncepcję Dąbrowskiego jak najszybciej opracować plan operacyjny powstania.

Padlewski otrzymał oficjalną nominację na stanowisko wojennego naczelnika województwa mazowieckiego z tym jednak, że jako Dyrektor Wydziału Wojennego CKN i jedyny fachowiec w składzie Komitetu, typowany był na Naczelnego wodza sił zbrojnych powstania. Podstawowym punktem planu powstania stała się wyprawa na Płock, który przewidywany był na główną bazę powstańczą. Opracowany przez niego plan zdobycia Płocka omówiony został na zjeździe Naczelników Powiatowych i dowódców jednostek bojowych, który odbył się 21 stycznia w Raciążu. Ustalono, że do opanowania Płocka prócz miejskiej organizacji narodowej będą użyte tylko najbliższe jednostki prowincjonalne, niezależnie od zgrupowania „dzieci warszawskich” w Puszczy Kampinowskiej.

25 stycznia na kwaterze w Dombrusku pod Drobinem Zygmunt Padlewski zdecydował się sam stanąć na czele sił zbrojnych woj. Płockiego, o czym zawiadomił Komisję wykonawczą zastępującą podówczas Rząd Narodowy i został przez te komisję zatwierdzony. Po klęskach pod Płockiem, pogłębionych jeszcze bardziej niesławną ucieczką za granicę płk Bończy – Błaszczyńskiego i innych przywódców powstanie na terenie woj. płockiego przygasło. Dlatego też nie lada brzemię spadło na barki Padlewskiego z chwilą objęcia stanowiska naczelnika wojennego tego województwa. Padlewski powziął nowy zamiar, aby przeprowadzić koncentryczne natarcie na Płock i kontynuować wykonanie swego poprzedniego planu operacyjnego. Pod koniec stycznia Padlewski otrzymał oficjalne informacje z Warszawy o przebiegu powstania, a mianowicie pismo komisji wykonawczej CKN pisane przez W. Marczewskiego.

Padlewski przystąpił do formowania władz powstańczych zarówno cywilnych jak i wojskowych, które miały zapewnić powstaniu potrzebne siły zbrojne. W tym też celu 31 stycznia 1863r. wydał instrukcję zmierzającą do skoncentrowania w swych rękach całej władzy powstańczej w woj. płockim. Zaalarmowane władze rosyjskie w Płocku zarządziły natychmiastowe działanie, wysyłając z Płocka oddział mjr Manturowa, z Lipna zaś mjr Drozdowa. Oddziały te 8 lutego uderzyły zbieżnie na Sierpc i po krótkiej walce wyrzuciły powstańców, którzy rozproszyli się w okolicznych lasach. Jako bazę operacyjną dla Padlewskiego wyznaczono rejon Puszczy Myszynieckiej. Po przybyciu do kwatery ukrytej w lasach ciechanowskich Padlewski ze wzmożoną energią przystąpił do przygotowań mających na celu wznowienie działań wojennych.

Pierwszą wiadomość o uwięzieniu Padlewskiego ogłosił „Dziennik Powszechny”. Na czele kilkunastu ludzi szedł na spotkanie nowego oddziału i dobrze uzbrojonego pod dowództwem Henryka Łowińskiego i napadniętym będąc we dworze, wzięty został do niewoli.

Przebywając w płockim więzieniu kryminalnym zdawał sobie Padlewski doskonale sprawę, że czeka go kara śmierci. O północy z 14 na 15 maja odczytano Padlewskiemu wyrok, uprzedzając że wykonanie nastąpi nazajutrz o świcie.
W piątek 15 maja 1863r. o godzinie 400 wyprowadzono Padlewskiego na plac egzekucyjny gdzie czekały na niego oddziały asystencyjne i pluton egzekucyjny w składzie 12 strzelców. Egzekucją kierował płk Poźniak.
O godzinie 5 rano, 15 maja 1863r. wojewoda płocki generał Zygmunt Padlewski zakończył życie.

​